Κακή συμπεριφορά: Κι αν επέλεγαν τα παιδιά την τιμωρία;

Όταν το παιδί παραβιάζει έναν σημαντικό κανόνα ή επιδεικνύει μια κακή συμπεριφορά, οι περισσότεροι γονείς αισθάνονται την ανάγκη να επιβάλουν κάποια συνέπεια- τιμωρία. Κι αν αφήναμε το παιδί να την επιλέξει;

Πριν απορρίψετε την ιδέα, ας δούμε γιατί οι τιμωρίες πολλές φορές δεν λειτουργούν και γιατί το να δίνουμε στα παιδιά χώρο και φωνή, θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα.

Διαβάστε επίσης: Γονείς: Αλλάζει η εποχή, αλλάζουν οι προτεραιότητες

Κακή συμπεριφορά: Γιατί οι κοινές τιμωρίες δεν έχουν αποτέλεσμα

Η επιβολή μιας τιμωρίας φαίνεται συχνά αποτελεσματική. Ωστόσο, οι συνέπειες που επιλέγουμε:

• Δεν αντιμετωπίζουν την αιτία της κακής συμπεριφοράς. Τις περισσότερες φορές, η κακή συμπεριφορά συμβαίνει επειδή τα παιδιά νιώθουν καταβεβλημένα, όχι επειδή είναι ανυπάκουα. Μια τιμωρία μπορεί να σταματήσει τη συμπεριφορά τη στιγμή εκείνη, αλλά δεν διδάσκει τις δεξιότητες συναισθηματικής ρύθμισης που χρειάζονται για να λύσουν τα προβλήματα συμπεριφοράς μακροπρόθεσμα.
• Δημιουργούν πικρία, όχι αναστοχασμό.
  Τα παιδιά δεν “μαθαίνουν το μάθημά τους” με την τιμωρία. Αντί να σκέφτονται γιατί οι πράξεις τους ήταν επιβλαβείς, οι τιμωρίες οδηγούν τα παιδιά να σκεφτούν πόσο άδικα τα αντιμετωπίζουν.
• Ακούσια ενισχύουν τις λανθασμένες συμπεριφορές.
  Όταν το παιδί σας παραβαίνει έναν κανόνα και λαμβάνει την… οργισμένη σας προσοχή, παίρνει ακριβώς αυτό που επιθυμεί — την εμπλοκή σας. Η πιο αποτελεσματική αντίδραση στην κακή συμπεριφορά; Όταν είναι ασφαλές να το κάνετε, αγνοήστε τη. Ακόμα καλύτερα, αναζητήστε ευκαιρίες για επιβράβευση. Όταν συμπεριφέρεται καλά, ανταμείψτε το με την θετική σας προσοχή.
• Βλάπτουν τη σχέση σας.
  Η τιμωρία τοποθετεί εσάς και το παιδί σας σε αντίθετες ομάδες. Διδάσκει μια προσέγγιση “νίκης-ήττας” στη σύγκρουση. Με τον χρόνο, αυτό μπορεί να καταστρέψει την εμπιστοσύνη.

Τι συμβαίνει όταν η παράβαση είναι σοβαρή

Ας πούμε ότι το παιδί σας χτυπάει το αδελφάκι του, λέει ένα ψέμα για κάτι σημαντικό ή γενικά σπάει έναν πολύτιμο οικογενειακό κανόνα. Ίσως να νιώθετε ότι το να μην κάνετε τίποτα στέλνει το λάθος μήνυμα — ότι αποδέχεστε τη συμπεριφορά ή παραβλέπετε τη ζημιά που έγινε. Σε καταστάσεις όπως αυτές, πολλοί γονείς αισθάνονται υποχρεωμένοι να επιβάλουν μια τιμωρία — όχι μόνο για να διορθώσουν τη συμπεριφορά, αλλά για να αποδώσουν δικαιοσύνη και να επιβεβαιώσουν τις αξίες της οικογένειας.

Δοκιμάστε πρώτα τις πρακτικές αποκατάστασης: βοηθήστε το παιδί σας να ζητήσει μια ειλικρινή συγγνώμη και να κάνει βήματα για να διορθώσει τη ζημιά. Αν αυτό δεν είναι αρκετό, το να αφήσετε το παιδί σας να επιλέξει τη συνέπεια είναι εκείνη τη στιγμή ένα απροσδόκητα ισχυρό εργαλείο. Μετατρέπει μια αντιδραστική στιγμή σε μια στιγμή αναστοχασμού και ανοίγει την πόρτα για υπευθυνότητα χωρίς ντροπή.

Η επιλογή τιμωρίας από τα παιδιά λειτουργεί

Αφού τα συναισθήματα έχουν ηρεμήσει, αρχίστε εκφράζοντας τα δικά σας: «Με πλήγωσε όταν…». Στη συνέχεια, εκφράστε κατανόηση για την εμπειρία του παιδιού σας: «Ξέρω ότι ήσουν πολύ αναστατωμένος/η και θυμωμένος/η όταν συνέβη αυτό». Ύστερα, εισάγετε ήπια την ιδέα ότι χρειάζεται μια τιμωρία: «Τώρα που και οι δύο ηρεμήσαμε, ας μιλήσουμε για το ποια μπορεί να είναι μια δίκαιη συνέπεια».

Αυτή η απλή αλλαγή μετατρέπει την τιμωρία σε μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων.

Αρχικά, το παιδί σας μπορεί να ελέγξει αν το εννοείτε πραγματικά: «Η τιμωρία μου είναι απεριόριστος χρόνος στο κινητό αυτό το Σαββατοκύριακο!». Παραμείνετε ήρεμοι απέναντι σε αυτή τη δήλωση. Δώστε του λίγο χρόνο να επεξεργαστεί το αίτημά σας. Αν δεν μπορεί να το πάρει στα σοβαρά, πείτε: «Βλέπω ότι δεν είσαι ακόμη έτοιμος/η να το κάνεις αυτό. Ας το δοκιμάσουμε ξανά αύριο», και επιστρέψτε στο θέμα την επόμενη μέρα.

Όταν τα παιδιά έχουν το χρόνο να σκεφτούν, συχνά προτείνουν σκληρές συνέπειες. Αυτό συμβαίνει επειδή η συνείδησή τους ακόμα αναπτύσσεται και τείνει να είναι υπερβολικά αυστηρή—αυτό ισχύει ακόμα και για τα πιο «δύσκολα» παιδιά. Η αίσθηση της ενοχής τους και η επιθυμία να διορθώσουν τα πράγματα είναι συνήθως πολύ πιο δυνατές από ό,τι περιμένουμε.

Αυτή η προσέγγιση:

• Μειώνει την αμυντικότητα. Τα παιδιά αρχίζουν να συνδέουν τις πράξεις τους με τις συνέπειες—ένα κρίσιμο βήμα για τη μακροπρόθεσμη αλλαγή συμπεριφοράς.
• Τους δίνει μια αίσθηση ελέγχου, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό επειδή η κακή συμπεριφορά συχνά προέρχεται από την αίσθηση ότι δεν έχουν έλεγχο.
• Σας κρατά στην ίδια ομάδα. Μετατρέπει την αντιπαραθετική φύση της τιμωρίας σε συνεργασία.
• Και όχι, δεν παραχωρείτε απόλυτο έλεγχο. Δίνετε στο παιδί σας φωνή στη διαδικασία, αλλά όχι την τελευταία λέξη. Με το να μαλακώσετε την υπερβολικά αυστηρή του πρόταση, μοντελοποιείτε την ενσυναίσθηση και χτίζετε εμπιστοσύνη.

Ίσως χρειαστεί να καθοδηγήσετε τη διαδικασία αν το παιδί σας δυσκολεύεται να βρει προτάσεις. Ο ρόλος σας άλλωστε είναι να το καθοδηγήσετε ώστε να σκεφτεί μια κατάλληλη συνέπεια. Κι αν το παιδί σας δεν μπορεί ή δεν θέλει να συμμετάσχει στη διαδικασία, μπορείτε ακόμα να επιλέξετε μια συνέπεια εσείς, αλλά η πόρτα παραμένει ανοιχτή για συνεργασία την επόμενη φορά.